Примечания книги: Крестовые походы. Идея и реальность - читать онлайн, бесплатно. Автор: Светлана Лучицкая

читать книги онлайн бесплатно
 
 

Онлайн книга - Крестовые походы. Идея и реальность

Крестоносное движение было одним из самых важных и значимых явлений в мировой истории. И вместе с тем у нас до сих пор нет ясного и четкого ответа на вопрос о том, что же такое крестовые походы. Как возникла эта идея? Кого считали крестоносцем в Средние века? Сколько было крестовых походов? Как и почему закончились эти военно-религиозные экспедиции? Наконец, какими были культурно-исторические итоги крестоносного движения для Запада и Востока? Над этими и многими другими вопросами размышляет автор книги, пересматривая некоторые традиционные точки зрения об этой интереснейшей эпохе. С. И. Лучицкая — историк-медиевист (Институт всеобщей истории РАН), изучает христианские представления об исламе, автор более ста работ по истории Средних веков и средневековой культуры.

Перейти к чтению книги Читать книгу « Крестовые походы. Идея и реальность »

Примечания

1

Это Фульхерий Шартрский, Роберт Монах, Гвиберт Ножанский и Бодри Дольский.

2

Roberti Monachi Historia Hiersolymitana // RHC. Hist. Occ. P., 1866. Vol. 3. P. 727.

3

Fulcherii Camotensis Historia Hiersolymitana / Hg. v. H. Hagenmeyer. Heidleberg, 1913. P. 133.

4

The Historia Ierosolymitana of Baldric of Bourgeuil. Boydell & Brewer, 2014. P. 6–7.

5

Epistulae ac chartae ad historiam primi belli sacri spectantes / Hg. v. H Hagenmeyer. Innsbruck, 1901. P. 129–136.

6

Roberti Monachi Historia Hiersolymitana// RHC Hist. Occ. P., 1866. Vol. 3. P. 729.

7

The Historia Ierosolymitana of Baldric of Bourgeuil. Boydell & Brewer, 2014. P. 9.

8

Roberti Monachi Historia Hiersolymitana… P. 728.

9

Fulcherii Carnotensis Historia Hiersolymitana… P. 136.

10

Roberti Monachi Historia Hiersolymitana…. P. 728.

11

Fulcherii Carnotensis Historia Hiersolymitana… P. 135.

12

Guibert de Nogent. Dei Gesta per Francos et cinq autres textes / Ed. R. В. C. Huygens. Turnhout, 1996. P. 87.

13

Fulcherii Carnotensis Historia Hiersolymitana… P. 135.

14

Epistulae ac chartae ad historiam primi belli sacri spectantes… P. 137; Papsturkunden in Florenz / Hg. W. Wiederhold // Nachrichten der Gesellschaft der Wissenschaften zu Gottingen. Philologisch-Historische Klasse. Gottingen, 1901, S. 313–314.

15

Roberti Monachi Historia Hierosolymitana// RHC Hist. Occ. P., 1898. P. 729.

16

Anonymi Gesta Francorum / Hg. v. H. Hagenmeyer. Heidelberg, 1898. P. 102. Возможно, на этой новозаветной цитате была основана проповедь Урбана II на Клермонском соборе.

17

Guibert de Nogent. Dei Gesta per Francos et cinq autres textes / Ed. R. В. C. Huygens. Turnhout, 1996. P. 120.

18

Radulfi Cadomensis Gesta Tancredi / RHC Occ. P., 1866. T. 3. P. 606.

19

Fulcherii Carnotensis Historia Hierosolymitana / Ed. H. Hagenmeyer. Hedielberg, 1913. P. 137.

20

Richard J. Departs de pelerins et de croises bourgignons au XI siecle. A propos d’une charte de Cluny // Annales de Bourgogne.1988. T. 60. P. 99—101.

21

Histoire generale de Languedoc / Ёd. Cl. Devic et J. Vaissete. Toulouse, 1875. Cols. 747–748.

22

The Historia Ierosolymitana of Baldric of Bourgeuil. Boydell & Brewer, 2014. P. 108–109.

23

Fulcherii Carnotensis Historia Hierosolymitana… P. 134–135.

24

Ekkehardi Uraugiensis Hierosolymita / RHC Hist. Осе. P., 1879. T. 5. P. 17.

25

Guiberti de Nogent. Dei Gesta per Francos… P. 120.

26

Ekkehardi Uraugiensis Hierosolymita… P. 18.

27

Guibert de Nogent. Dei Gesta… P. 119.

28

Ibid.

29

Guibert de Nogent. Dei Gesta per Francos… P. 197.

30

Ekkehardi Uraugiensis Hierosolymita… P. 17.

31

Рассказы об этих видениях сохранились во многих хрониках. См., напр.: Guibert de Nogent. Gesta Dei… P. 134.

32

См. об этом: Alphandery P. et Dupront A. La Chretiente et l’idee de Croisade. P., 1995. P. 75–76.

33

Fulcherii Carnotensis Historia Hierosolymitana / Hg. H. Hagenmeyer. Heidleberg, 1913. P. 137–138.

34

Fulcherii Carnotensis Historia… P. 202.

35

Картина голода крестоносцев во всех деталях обрисована в хронике Альберта Аахенского. См.: Albert of Aachen. Historia Ierosolimitana / Ed. S. Edgington. Oxford, 2007. Lib.IV. Cap. XXXIV. P. 298–300.

36

Guibert de Nogent. Dei Gesta per Francos et cinq autres textes / Ed. R. В. C. Huygens. Turnhout, 1996. P. 310–311.

37

Albert of Aachen. Historia Ierosolimitana… P. 436.

38

Epistulae ac chartae ad historiam primi belli sacri spectantes / Hg. v. Hagenmeyer. P.; Innsbruck, 1901. P.147.

39

Рассказ о «чуде Святого Копья» сохранился во многих хрониках. См.: Raimundi de Aguilers Historia Francorum qui ceperunt Hierusalem// RHC Occ. T. III. P. 279–280. 283; Fulcherii Carnotensis Historia Hierosolymitana… P. 235–242; Radulfi Cadomensis Historia Hierosolymitana… P. 676–677; Albert of Aachen Historia Ierosolimitana… P. 378–379.

40

Об этом рассказывает в своей хронике Раймунд Ажильский. См.: Raimundi de Aguilers Historia Francorum… P. 158–159.

41

Petri Tudebodi Historia Hierosolymitana / Ed. R. Hill & J. Hill. Paris, 1977. P.111–112.

42

Guillaume de Tyr. Chronique / Ed. R. В. C. Huygens Turnhout, 1986. Vol. 1. P. 407.

43

Раймунд Ажильский оставил красочные описания визионерского опыта крестоносцев. См.: Raimundi de Aguilers Historia Francorum… P. 260–266, 279 etc.

44

The Historia Ierosolimitana of Baldric of Bourgueil / Ed. S. Biddlecombe. Woodbridge; Suffolk, 2014. P. 4.

45

Fulcherii Carnotensis Historia Hierosolymitana… P. 226.

46

Guibert de Nogent. Dei Gesta per Francos… P. 275.

47

Epistulae ac chartae… P. 164.

48

История кравчего рассказана несколькими хронистами, наиболее полно ее передает Альберт Аахенский: Albert of Aachen. Historia Ierosolimitana… P. 436–438.

49

Augustinus Hipponensis Quaestiones in Heptateuchum, VI, 10: «Iusta autem bella ea definiri solent quae ulciscuntur iniurias, in qua gens vel civitas quae bello petenda est, vel vindicare neglexerit quod a suis improbe factum est, vel reddere quod per iniurias ablatum est».

50

Isidoris Hispalensis episcopi Etymologiarum sive originum / Ed. W. M. Lindsay, Oxford, 1911. Lib. XVIII, I, 2: «Война является справедливой, если она ведется в соответствии с распоряжением власти и с целью вернуть свое добро или изгнать врагов» («iustum bellum est quod ex edicto geritur, de rebus repetitis aut propulsandorum hostium causa»), и она является несправедливой, если ведется из чувства гнева, а не по законной причине («Iniustum bellum est quod de furore, non de legitima ratione initur»).

51

Впоследствии эта дефиниция будет приводиться в «Сумме теологии» Фомы Аквинского. См.: Summa theologiae Secunda Secundae patris, q. 40, art.l.

52

Трубецкой E. H. Религиозно-общественный идеал западного христианства., 2004. С. 229.

53

PL. Vol. 115, col. 655–657: «quisquis in hoc belli certamine fideliter mortuus fuerit, regna illi coelestia minime negabantur. Novit enim Omnipotens, si quilibet vestrum morietur, quod pro veritate fidei, ac salvatione patria, ac defensione Christianorum mortuus; ideo ad praetitulatum praemium consequetur».

54

PL. Vol. 126, col. 816: «illi qui cum pietate catholicae religionis in belli certamine cadunt, requies eos asternae vitas suscipiet».

55

Vita S. Leonis // PL. Vol.165, col. 1117–1118: «Erant autem bene ornati, palmas in membris habentes, et per hoc eos victores esse intelligent, qui eos victos esse putabant»).

56

Трубецкой E. H. Указ. соч. С. 286–314.

57

S. Bernardi abbatis Claraevallensis De consideratione // PL. Vol. 182 col. 776.

58

PL. Vol. 180, col. 1064.

59

Prawer J. Histoire du royaume latin de Jerusalem. P., 1970. T. 1. P. 361.

60

De Expugnatione Lyxbonensis / Ed. C. W. David. NY, 1936. P. 83.

61

Bernardi Claraevallensis De consideratione ad Eugenium Tertium // PL. 182. Cols. 727–807. Особ. col. 803.

62

Historia de expeditione Friderici imperatoris / Ed. A. Chroust // MGH. Scriptores rerum Germanicorum. Nova series. B., 1928. Bd. 5. P. 6—10.

63

L’Estoire de Eracles empereur et la conqueste de la Terre d’Outrremer // RHC Hist. Осе. P., 1859. Vol. 2. P. 140.

64

PL.Vol. 214, cols. 30—312.

65

Никиты Хониата История, начинающаяся с царствования Иоанна Комнина. Пер. проф. В. И. Долоцкого под ред. проф. И. В. Чельцова. СПб, 1862. Т. 2. С. 337.

66

PL. Vol. 215, cols. 699–702 (Epistula CXXVI).

67

Робер де Клари. Завоевание Константинополя / Пер. и коммент. М. А. Заборова. М., 1986. С. 53.

68

Виллардуэн Жоффруа де. Взятие Кнстантинополя. Песни труверов / Пер. О. Смолицкой и А. Парина. М., 1984. С. 107.

69

Подробнее об этом: Russell J. The Just War in the Middlle Ages. Cambridge, 1975. P. 196.

70

Moore R. I. The Formation of A Persecuting Society: Power and Deviance In Western Europe, 950–1250. Wiley, 1990.

71

Henricus Seguisio cardinalis Hostiensis Summa aurea. Venetia, 1774. P. 1141–1142.

72

Jacobi de Vitriaco Historia Orientalis et Occidentalis / Ed. F. Mochus. Duaci, 1597. P. 133.

73

PL. Vol. 216, cols. 817–822.

74

Conciliorum cecumenicroum decreta / Ed. Joseph Alberigo et al. Bologna, 1971 (3d ed.). P. 267–271.

75

Цит. no kh.: Dufourcq Ch.-E. L’impossible voyage en Terre Sainte // Les Croisades / Ed. R. Delort. P., 1988. P. 29.

76

Pius II Epistola ad Mahumetem // Hg. R. Glei et al. Trier, 2001. P. 142, 144.

77

Housley N. The Later Crusades, 1274–1580: From Lyons to Alcazar. Oxford, 1992. P. 416.

78

Brundage J. The Crusades. A Documentary Survey. Wisconson, 1976. P. 121–122.

79

«Diex est nule part el monde, / II est en France, c’est sans doute». Oeuvres completes de Rutbceuf / Ed. E. Faral et J. Bastin. P., 1959. Vol. 1. V. 193.

80

Matthcei Parisiensis monachi Sancti Albani Chronica Majora / Ed. H.R. Luard. L., 1880. Vol. 5. P 521–522.

81

Opus epistolarum des. Erasmi Rotterdami / Ed. P. S. Allen et al. Oxford, 1992 (2d ed.). Vol. VIII. P. 384: «Toties per Pontifices Romanos acta est haec fabula, semper ridiculus fuit exitus…»

82

Luther Martin. Vom Kriege widder die Tiircken. Wittemberg, 1529, s. p.: «Widderumb wenn ich ein Kriegsman were/ und sehe zu felde ein Pfaffen oder Kreuz pannier/ wenns gleich ein crucifix selbs were/ so wolt ich dauon laufen / als iagt mich der Teuffel».

83

Conciliorum cecumenicroum decretal / Ed. Joseph Alberigo et al. Bologna, 1971. P. 267–271.

84

PL. Vol. 180, col. 1064.

85

Konrad Stolle Thuringisch-Erfurtische Chronik // Bibliothek des literarischen Vereins in Stuttgart. S/t, 1854. Bd.32. S. 663–666.

86

Roberti Monachi Historia Hierosolymitana // RHC Hist. Occ. P., 1866. T. III. P. 729–730.

87

Guibert de Nogent. Dei Gesta per Francos et cinq autres. Turnhout, 1996. P. 197.

88

Fulcherii Carnotensis Historia Hierosolymitana / Hg. H. Hagenmeyer. Heidleberg, 1913. P. 169–170.

89

Guibert de Nogent. Dei Gesta per Francos P. 89.

90

Eudes de Deuil. La Croisade de VII roi de France / Ed. H. Waquet. P., 1949. P. 22.

91

Жуанвиль Жан де. Книга благочестивых речений и добрых деяний нашего святого короля Людовика / Изд. подгот. Г. Ф. Цыбулько, Ю. П. Малинин, А. Ю. Карачинский. СПб., 2007. С. 23.

92

Eudes de Deuil. La Croisade de Louis VII roi de France / Ed. H. Waquet. P., 1949. P. 21, 25.

93

Fulcherii Carnotensis Historia Hierosolymitana… P. 135.

94

Epistulae pontificum Romanorum ineditae / Hg. S. Loewenfeld. Leipzig, 1885 (1959). P. 43, № 82: «Nos vero auctoritate sanctorum apostolorum Petri et Pauli et penitentiam eis levamus et remissionem peccatorum facimus, oratione prosequente…»

95

The Councils of Urban II. Vol. 1: Decreta claromontensia, Amsterdam, 1972. P. 74: «Quicumque pro sola devotione, non pro honoris vel pecunie adeptione, ad liberandam ecclesiam Dei Iherusalem profectus fuerit, iter illud pro omni penitentia ei reputetur…»

96

Epistulae et chartae ad historiam primi belli sacri / Ed. H. Hagenmeyer. Innsbruck. 1901. P. 137: «Sciatis autem eis omnibus, qui illuc non terreni commode cupiditate sed pro sola animae suae salute et ecclesie liberatione profecti fuerint, paenitentiam totam peccatorum, de quibus ueram et perfectam confessionem fecerint, per omnipotentis Dei misericordiam et… omnium paene archiepiscoporum et episcoporum qui in Galliis sunt auctoritate dimittimus…»

97

PL. Vol. 180, col. 1066: «…qui tarn sanctum iter devote acceperit et perfecerit, sive ibidem motruus fuerit, de omnibus peccatis suis, de quibus corde contrito et humiliato confessionem susceperit, absolutionem obtineat, et sempiternae retributionem fructum ab omnium remuneratore percipiet…»

98

PL. Vol. 200, col. 1294: «de Jesu Christi pietate, et de beatorum Petri et Pauli apostolorum auctoritate confisi, eis omnium suorum, de quibus corde contrito, et humiliato confessionem susceperint, absolutionem faciamus delictorum…»

99

Jacobi Vitriacensis Sermones vulgares / Ed. J. B. Pitra // Analecta no-vissima. Paris, 1888. Vol. 2. P. 112–113: «Unde et crucesignati qui vere contriti et confessi ad Dei servitium accinguntur, dum in Christi servitio moriuntur vel martires reputantur, liberati a peccatis venialibus simul et mortalibus ab omni penitentia sibi iniuncta, absoluti a репа peccatorum, in hoc seculo, a репа purgatorii in alio, securi a tormentis gehennae, gloria et honore coronandi in eterna beatitudine… Unde nullo modo dubiteris quod non solum vobis ad remissionem peccatorum et eterne vite premium valet hec peregrinatio sed etiam uxoribus, filiis, parentibus, tarn vivis quam defunctis, multum ponderit quidquid boni feceretis in hac via pro ipsis. Hec enim plena et integra indul-gentia quam vobis summus pontificus secundum clave a Deo sibi commissas concedit…»

100

PL. Vol. 180, col. 1065.

101

Об этом много пишет в своей хронике французский хронист — капеллан Людовика VII Эд Дейльский. См.: Eudes de Deuil. La Croisade de Louis VII… P. 35.

102

Эти трудности описал в своем сочинении немецкий хронист Ансберт. См.: Historia de expeditione Friderici imperatoris // Quellen zur Geschichte des Kreuzzugs Friedrichs I. Hg. von Anton Chroust. Berlin, 1928. P. 1—115, особенно c. 28–50.

103

Fulcheri Carnotensis Historia Hierosolymitana… P. 184.

104

Жуанвиль Жан де. Книга благочестивых речений и добрых деяний нашего святого короля Людовика / Изд. подгот. Г. Ф. Цыбулько, Ю. П. Малинин, А. Ю. Карачинский. СПб., 2007. С. 37.

105

Хронист Гийом Тирский подробно описывает такое судно, которое греки собирались использовать для совместной византийско-франкской атаки против Египта в 1169 г. См.: Guillaume de Туг. Chronique, Turnhout, 1986. Vol. 2. P. 927.

106

Directorium ad passagium faciendum // RHC Documents armeniens. P., 1906. Vol. 2. P. 412–413.

107

Riley-Smith J. The First Crusade and the Idea of Crusading. L., 1986. P.42.

108

Жуанвиль Жан де. Книга благочестивых речений… С. 91.

109

История связывает этот эпизод с именем магистра храмовников Эврара де Бара. См.: Demurger A. Les Templiers, une chevalerie chretienne au Moyen Age. P., 2008. P. 611.

110

Livre de Jean d’lbelin. Cap. CXIV // Les Assises de Jerusalem ou Recueil des ouvrages de jurisprudence composes pendant le XIIIe siecle dans les royaumes de Jerusalem et de Chypre / Ed. par A. Beugnot. P., 184.

111

S. Bernardi abbatis De laude novae militiae ad milites temple // PL, 182. Col. 923. Cap. 1.

112

Робер де Клари. Завоевание Константинополя / Пер., статья и комм. М. А. Заборова. М, 1986 С. 69.

113

Chronique de Ramon Muntaner / fid. et trad par J. A. Buchon. P., 1827. Vol. 2. P. 315–316.

114

Jacobi de Vitriaco Historia Orientalis et Occidentalis / Ed. F. Mochus. Duaci, 1957. P. 133.

115

Burchard de Mont-Sion /Descriptio Terrae Sanctae / Ed. J. С. M. Laurent // Peregrinatores medii aevi quatuourio. Leipzig, 1864. P. 91.

116

Усама ибн Мункыз. Книга назидания / Пер. М. А. Салье. М., 1958. С. 211.

117

Усама ибн Мункыз. Указ. соч. С. 209.

118

Там же. С. 210.

119

Jacobi de Vitriaco Historia Orientalis… P. 133–134.

120

Fulcherii Carnotensis Historia Hierosolymitana… Lib. II, cap. XXX–VII: «Nam qui fuimus Occidentales, nunc facti sumus Orientales…»

121

Об этом «самом изящном виде стекла» (vitri genus elegantissimum) рассказывает в своей хронике Гийом Тирский. См.: Guillaume de Туг. Chronique / Ed. R. В. C. Huygens. Turnhout, 1986. Vol. 1. P. 589–590.

122

Жуанвилъ Жан де Книга благочестивых речений и добрых деяний нашего святого короля Людовика / Изд. подгот. Г. Ф. Цыбулько, Ю. П. Малинин, А. Ю. Карачинский. СПб., 2007. С. 142.

123

Epistulae et chartae ad historiam primi belli sacri spectantes / Hg. v. H. Hagenmeyer. Innsbruck, 1901. S. 164: «Nos enim Turcos et paganos expugnavimus, haereticos autem, Graecos et Armenos, Syros, Jacobitasque ex-pugnare nequivimus».

124

Анна Комнина. Алексиада. Пер. Я. Н. Любарского. СПб., 2010. С. 228. См. также с. 230.

125

Анна Комнина. Алексиада… С. 233.

126

Andanpas е viajes de Pero Tafur / Ed. J. M. Ramos. Madrid, 1934. P. 138.

127

Doukas. Decline and Fall of Byzantium to the Ottoman Turks / Transl. by H. J. Margoulios. Detroit, 1975. P. 210.

128

Усама ибн Мункыз. Книга назидания. Пер. М. А. Салье. М., 1958. С. 153.

129

Setton К. М. The Papacy and the Levant (1204–1571). Vol. 2. The Fifteenth Century. Philadelphia, 1978. P. 68.

130

Voltaire J.-M. Esssai sur les mceurs et l’esprit des nations et sur les principaux faits de l’histoire depuis Charlemagne jusqu’a Louis XIII. P., 1756. Vol.l. P. 585.

131

Gibbon E. The History of the Decline and Fall of the Roman Empire. L., 1776–1789. Vols. 1–6. Цит. по кн.: Егоров Д. H. Крестовые походы., 1914. Ч. 1. С.42–43.

132

Chateaubriand F.-R. de. Itineraire de Paris a Jerusalem et de Jerusalem a Paris. P., 1811. Vol. 2. P. 292.

133

Michaud J.-F. Histoire des croisades. P., 1840–1856. 6 vols. Vol. 6. P. 371.

134

Runciman S. History of the Crusades. Cambridge, 1964–1966. 3 vols. Vol. 3: The Kingdom of Acre and the Later Crusades. P. 480.

135

Tyerman C. The Invention of the Crusades. L., 1998. P. 126.

136

Белинский В. Г. Краткая история крестовых походов. Пер. с нем. СПб., 1845 (рец.) // Он же. Полное собрание сочинений. М., 1955. Т. IX. С. 57.

137

Белинский В. Г. Указ. соч. С. 59.

138

Успенский Ф. И. История крестовых походов. М., 2005 (1-е изд. 1901). С. 6.

139

Tyerman С. The Invention oft he Crusades. L, 1998. P. 23.

140

Добиаш-Рождественская О. А. Эпоха крестовых походов (Запад в крестоносном движении). М., 2003. С. 114–115.


Вернуться к просмотру книги Вернуться к просмотру книги